Ethiek: kennis, moed en hulp van een tax governance code?

    Uiteraard is het nodig voor een controller een cursus bedrijfsethiek of integriteit te volgen om te onderkennen wat voor dilemma’s zich in de praktijk voor kunnen doen. Maar die opgedane kennis van ‘het goede’ alleen is niet voldoende om te zorgen dat een concern ethisch en integer handelt.

    Wat is er dan nog meer voor nodig?

    Allereerst geldt dat je het lef moet hebben om je uit te spreken of in te grijpen waar nodig. Dat vergt een onafhankelijke opstelling, zoals die bijvoorbeeld van een compliance officer. Dat is in een tijd waar het wat makkelijker aan een baan is te komen wellicht wat makkelijker in te vullen dan in moeilijkere tijden. Maar wat als moed niet je sterkste eigenschap is? Wat kun je dan doen om je positie – en daarmee je maatschappelijke verantwoordelijkheid- goed in te vullen? In deze bijdrage geef ik graag een aantal tips.

    Tip 1: zorg voor de juiste cultuur en governance binnen het bedrijf

    Als je zorgt voor bewustwording van de risico’s van onethisch of niet integer handelen, biedt dat de mogelijkheid de juiste cultuur en governance te creëren. Is het antwoord op dillema’s, zelfs vanuit de verschillende divisies binnen een organisatie, hetzelfde? Dan is ingrijpen minder snel nodig. En als ingrijpen dan toch nodig is, kun je op steun van anderen rekenen. Je voelt je dan niet alleen staan en dat verhoogt weer meer moed.

    Nodig ook vakgenoten uit waar het in het verleden is fout gegaan of laat bijvoorbeeld een advocaat die op het moment dat het mis was gegaan en mogelijke schade moest voorkomen of beperken eens het verhaal achter de schermen uit de doeken doen. Indien je zelf eens met een strafrechtelijk of controle- of toezichtonderzoek te maken hebt gehad, worden mogelijke gevolgen zonneklaar en bedenk je je in het vervolg nogmaals. Dan is het kwaad echter al geschied. Als je een ervaringsdeskundige uit eerste hand laat vertellen wat een dergelijk onderzoek heeft veroorzaakt voor het concern of individuele leden, dan gaat het tot de verbeelding spreken. Die ervaring dient niet alleen bij jou bekend te zijn, maar binnen het hele concern. Samen sta je sterk.

    Tip 2: sluit je aan bij een beroepsorganisatie

    Waar tip 1 is besloten met de zin “samen sta je sterk” kan ik daar bij deze tip mee beginnen. Een beroepsorganisatie geeft gedragscodes mee waaraan je je dient te houden. Het feit dat je bent aangesloten bij een dergelijke organisatie geeft overheidsinstanties vaak meer vertrouwen op transparantie. Een beroepsorganisatie geeft voor jezelf houvast voor de invulling van je functie en levert ook een netwerk op van c.q. met andere professionals, met wie je kunt klankborden en van wie je kunt leren. Dat sterkt je moed.

    Tip 3: ben actief in het politieke speelveld

    Als er initiatieven komen vanuit beroepsorganisaties of beroepsgroepen al dan niet overkoepelend om tot een governance code te komen, wordt een code een gemene deler. Dat zet jouw functie minder onder druk. Als een bedrijf afscheid van je neemt, zou een opvolger het stokje op dezelfde manier over moeten nemen. Het zorgt er ook voor dat een dergelijke code (politiek) draagvlak krijgt en misschien zelfs deels een wettelijke verankering. Kortom zelfregulering en de politieke opinie (en daarmee ook de ethische afweging van een iedere burger) wordt beïnvloed.

    Tax governance code

    In de fiscale beleidsagenda 2019 is de staatssecretaris van Financiën de discussie gestart over een ‘Tax Governance Code’. Onder de naam “Tax Governance, maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethiek. Tijd voor een code?” In december 2020 is een essaybundel verschenen en aangeboden aan de Tweede Kamer, waarin verschillende partijen, zoals brancheorganisaties, advieskantoren, ngo’s en universiteiten hun licht hebben laten schijnen op een eventuele tax governance code en wat een code precies in zou kunnen houden. Ook wordt stilgestaan bij hoe de belastingpraktijk zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en een tax governance code daadwerkelijk vormgegeven kan worden.

    Het betalen van belastingen is namelijk niet alleen een wettelijke plicht, maar schept ook een morele verantwoordelijkheid. Net als in het verleden staat het een ieder nog steeds vrij de voordeligste weg te kiezen, maar ergens is er een grens en is sprake van onverantwoordelijk fiscaal gedrag. Als alle beroepsgroepen actief meewerken aan de code, wordt het daarmee dan uiteindelijk niet de norm? En als die norm dan toch wordt overschreden is het dan niet logisch en geaccepteerd indien de klokken worden geluid?

    Hoe kijkt de rechtspraak naar de naleving van wet- en regelgeving? Wat is witwassen eigenlijk? En wanneer moet je het melden? Tijdens de cursus Wet ter voorkoming van witwassen en financieren terrorisme (Wwft) spijker je jouw kennis bij over de wet- en regelgeving en de gevolgen hiervan.


    Over de auteur

    Mr. Priscilla de Haas is advocaat-belastingkundige bij De Haas Advocaten in Rotterdam. Daarnaast is zij docent op het gebied van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme.